#ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือ #PCOS 

#ประจำเดือนมาทุกเดือนทำไมไม่ท้องสักที !? 

#ประจำเดือนขาดก็ไม่ได้เกิดจากการตั้งครรภ์อย่างเดียวนะ!?

ปัญหาใกล้ตัวผู้หญิงที่ไม่ควรมองข้าม วันนี้มาทำความรู้จักภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือชื่อภาษาอังกฤษยาวๆว่า Polycystic Ovarian Syndrome หรือ #PCOS นั่นเอง เป็นโรคที่พบได้บ่อยถึงร้อยละ 10 ของสตรีไทย เป็นโรคที่มีความซับซ้อน เข้าใจยาก บอกคนไข้ทีไรคนไข้ก็จะงงๆ ตลอด

วันนี้ หมอโอ ผศ.พญ. อรวิน วัลลิภากร มีคำตอบมาฝากกันค่ะ

สาเหตุ : ปัจจุบันมีการศึกษาพบแล้วภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบเกี่ยวข้องกับปัจจัยทางพันธุกรรม หรือการทำงานที่ผิดปกติของแสดงออกยีนในเซลล์ของรังไข่เองเป็นหลัก ร่วมกับปัจจัยทางเชื้อชาติ ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมหรือหลายๆ ปัจจัยร่วมกัน เช่น ภาวะอ้วน เป็นต้น

อาการ : “ประจำเดือนขาด ไม่ตั้งครรภ์ อ้วน หน้ามัน ขนดก”

1. ไข่ไม่ตกหรือเซลล์ไข่มีการเจริญเติบโตที่ผิดปกติ โตช้า หรือไม่สมบูรณ์ ส่งผลให้ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ และนำมาสู่ภาวะมีบุตรยากจากไข่ไม่ตกนั่นเอง เมื่อเปรียบเทียบกับคนปกติ ในหนึ่งเดือนจะมีไข่โตเดือนละ 1 ฟอง โดยจะมีขนาดใหญ่ที่สุดประมาณ 2 เซ็นติเมตรและตกช่วงกลางรอบเดือน และรอการปฏิสนธิหากมีเพศสัมพันธ์ ในสตรีที่มีภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบจะมีไข่แย่งกันเจริญเติบโตทีละหลายๆฟองบางรายมากถึง 20 ฟอง แต่ไม่เจริญเติบโตสมบูรณ์ (ไม่เป็นสาวสักที) เลยค้างเติ่งอยู่ในรังไข่ ไม่ตกตามปกติ ส่งผลให้ไม่มีประจำเดือน และมีบุตรยาก เนื่องจากไม่มีเซลล์สืบพันธ์ฝ่ายหญิงหรือเซลล์ไข่ตกมา แต่ที่ร้ายกว่านั้น เยื่อบุโพรงมดลูกที่ปกติต้องหลุดลอกออกมาทุกเดือน แต่ค้างอยู่ในโพรงมดลูกเนื่องจากไข่ไม่ตก จะส่งผลให้มีเลือดออกผิดปกติ ประจำเดือนไม่สม่ำเสมอมาทุก 2-3 เดือน เลือดออกกระปริบกระปรอย อย่างไรก็ตามการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูกดังกล่าวจะไม่สมบูรณ์ หมายถึงจะมีเซลล์เยื่อบุโพรงมดลูกบางส่วนหลงเหลืออยู่ ส่งผลให้เพิ่มความเสี่ยงมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้ (น่ากลัวมาก)

2. ความผิดปกติของระดับหรือการทำงานของฮอร์โมนเพศชาย ทำให้มีอาการแสดงออก คือ หน้ามัน สิวขึ้นง่าย ขนดก เป็นต้น จากการที่เซลล์ไข่ที่เจริญเติบโตมีหลายฟอง เปลือกไข่ที่เจริญเติบโตมากมายหลายใบนั้นจะมีเซลล์ที่ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนเพศชาย ทำให้เมื่อเปรียบเทียบกับสตรีปกติผู้ที่เป็นโรคจะมีฮอร์โมนเพศชายเกิน ทำให้หน้าไม่ใส หมองคล้ำ มีสิว มีหนวดเคราและขนขึ้นตามแขนขา ผมมันและร่วงเป็นหย่อมๆได้ แต่ที่ร้ายกว่านั้นฮอร์โมนเพศชายที่มากเกินไปจะส่งผลให้อ้วนลงพุง มีพุงง่ายกว่าปกติ ออกกำลังกายแทบตายลดเป็นขีด แต่เผลอกินขนม 2 คำน้ำหนักขึ้นมาเป็นกิโล ระดับไขมันเลวและไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูงได้ ซึ่งมีความอันตรายมากกว่าแค่ไม่สวยนะคะ

3. ความผิดปกติของการทำงานของฮอร์โมนอินซูลินซึ่งเกี่ยวข้องกับขบวนการเผาผลาญน้ำตาลกลูโคสในร่างกาย เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเบาหวานในอนาคต และเป็นตัวการให้สาวๆกลุ่มนี้คุมน้ำหนักยากมาก หิวเก่ง แต่ออกกำลังกายแล้วการเผาผลาญหรือการนำน้ำตาลไปใช้ของเซลล์แย่กว่าสาวๆที่ไม่ได้เป็นภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ เพราะฉะนั้นหากมีประวัติคนในครอบครัวเป็นเบาหวาน ต้องยิ่งเฝ้าระวังภาวะนี้มากยิ่งขึ้นไปอีกค่า

การตรวจวินิจฉัย : การวิจนิจฉัยส่วนมากขึ้นกับประวัติและอาการแสดงดังกล่าวข้างต้นเป็นหลัก เมื่อเข้ามาพบคุณหมออาจต้องมีการตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม ได้แก่ เจาะเลือดเพื่อแยกโรคจากภาวะอื่นๆ ที่มีอาการคล้ายๆ กันหรือทำให้ไข่ไม่ตกได้ เช่น ฮอร์โมนไทรอยด์ผิดปกติ ฮอร์โมนน้ำนมผิดปกติ ร่วมกับการตรวจยืนยันดูภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ โดยการอัลตราซาวน์ ซึ่งสามารถตรวจได้ทั้งทางหน้าท้องและช่องคลอด

การดูแลรักษา

1. ลดน้ำหนัก ให้อยู่เกณฑ์สมส่วน ช่วยลดความผิดปกติที่เกิดจากฮอร์โมนเพศที่สร้างจากเซลล์ไขมัน ช่วยให้การทำงานของรังไข่ดีขึ้น โดยมีรายงานการ ศึกษาวิจัยทางการแพทย์พบว่าการลดน้ำหนักลงเพียงร้อยละ 5-10 ของน้ำหนักตัวก็ทำให้การทำงานของรังไข่กลับมาปกติได้ถึงร้อยละ 50

2. ออกกำลังกายเพิ่มมวลกล้ามเนื้อ ช่วยลดภาวะดื้ออินซูลิน ทำให้การเผาผลาญพลังงานดีขึ้น รวมถึงการทำงานของรังไข่ดีขึ้นด้วยค่ะ

3. สำหรับสตรีที่ไม่ต้องการมีบุตร แนะนำพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อรับฮอร์โมนปรับให้มีการหลุดลอกตัวของเยื่อบุโพรงมดลูกอย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก โดยอาจรับยาปรับประจำเดือน หรือยาคุมกำเนิดตามความเหมาะสม 

4. สำหรับสตรีที่ต้องการมีบุตร แนะนำพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อรับยากระตุ้นไข่รูปแบบรับประทานหรือรูปแบบฉีดอย่างเหมาะสม

5. อาหารเสริมหรือยาอื่นๆ

- ในกรณีที่ผู้ป่วยมีภาวะดื้ออินซูลินแล้วมีรายงานว่าการรับยาในกลุ่มรักษาเบาหวาน จะช่วยให้การเผาผลาญน้ำตาลดีขึ้น ไขมันในเลือดลดลง ลดความเสี่ยงที่จะเป็นเบาหวานในอนาคตได้ 

- ในสตรีที่มีบุตรยาก พบว่าการเสริม inositol หรือวิตามินบี 9 Co-enzyme Q-10 ช่วยเพิ่มคุณภาพของเซลล์ไข่ เพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์ ลดความเสี่ยงแท้งบุตรได้

อย่างไรก็ตาม #ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือ #PCOS ถือเป็นโรคเรื้อรังที่ต้องได้รับการดูแลและติดตามรักษาอย่างต่อเนื่อง ไม่ควรซื้อยารับประทานเองหรือขาดการรักษา เนื่องจากส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาวของสาวๆแน่ๆ ค่ะ หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม มักก่อให้เกิดภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวผิดปกติ มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง และเบาหวานในช่วงอายุ 35-40 ปีได้ค่า

บทความจาก ผศ.พญ. อรวิน วัลลิภากร อาจารย์สูตินรีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเวชศาสตร์การเจริญพันธ์ ประจำภาควิชาสูติศาสตร์นรีเวชวิทยาคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี และ co-founder อันดาวินคลินิก

#สิวฮอร์โมน #ประจำเดือนขาด #ไข่ไม่ตก #ดื้ออินซูลิน #PCOS #เมนส์มาไม่ปกติ #ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ #andawinclinic #อรวินวัลลิภากร #ประจำเดือนผิดปกติ #PCOSมีลูกได้ไหม